OECD tarafından her yıl yayımlanan ve ülkelerin eğitim sistemlerine ait gidişatı çeşitli göstergeler üzerinden sayısal olarak ortaya koyan “Bir Bakışta Eğitim” raporları, eğitim alanında dünyanın en kıymetli ve emniyetli kaynaklarından biridir. 10 Eylül 2024’te Bir Bakışta Eğitim 2024 raporunun açıklanmasının çabucak akabinde TEDMEM, Türkiye için öne çıkan dataları bir ortaya getirdi.
YETİŞKİNLERİN EĞİTİM DÜZEYİ
Türkiye’de 25-64 yaş aralığındaki her iki yetişkinden biri en fazla lise mezunu. Türkiye’de 25-34 yaş aralığındaki genç yetişkinlerin yüzde 30’u lise mezunu dahi değil. Buna rağmen Türkiye son yıllarda bu hususta büyük ilerleme gösteren ülkelerden biri. 2016 yılında yüzde 45 olan lise mezunu dahi olmayanların oranı 2023 yılında 15 yüzde puan azalarak yüzde 30 olmuş. Bu oran OECD ülkeleri ortalamasında yaklaşık yüzde 14.
NE EĞİTİMDE NE İSTİHDAMDA OLAN GENÇLER
Türkiye’de “ev genci” olarak da isimlendirilen 18-24 yaş aralığındaki yaklaşık her üç gençten biri (yüzde 31,1) ne eğitimde ne istihdamda. OECD ülkeleri ortalamasında bu oran yüzde 13,7. Türkiye’de 18-24 yaş aralığında ne eğitimde ne istihdamda olan bayanların oranı yüzde 41,4 iken erkeklerin oranı yüzde 21,4. OECD ortalamasında ise ne eğitimde ne istihdamda olan bayanların oranı yüzde 14,4, erkeklerin oranı ise yüzde 13,1.
İSTİHDAMA KATILIM
Türkiye, hem 25-64 yaş aralığındaki lise mezunları (yüzde 62) için hem de üniversite mezunları (yüzde 74) için en düşük istihdam oranına sahip OECD ülkesi. Bu oranlar OECD ortalaması için sırasıyla yüzde 77 ve yüzde 87. Türkiye’de her dört üniversite mezunu yetişkinden biri istihdamda değil.
EĞİTİME ERİŞİM
Türkiye’de 6-14 yaş aralığında okullaşma oranı yüzde 98,8. OECD ortalamasında bu oran yüzde 98,4. Türkiye’de 3-5 yaş aralığındaki çocukların okul öncesi eğitime iştirak oranı 2014’ten 2022’ye 20 yüzde puan artarak yüzde 48 olmuş. Buna karşın Türkiye bu oranla 3-5 yaş kümesi çocuklar için okullaşma oranının en düşük olduğu OECD ülkesi.
Türkiye’de 15-19 yaş aralığında eğitime iştirak oranı yüzde 73 ve bu oran bölgelere nazaran farklılıklar göstermekte. Bu yaş aralığında eğitime iştirak oranının en düşük olduğu bölgeler yüzde 60,5 ile Kuzeydoğu Anadolu-Doğu ve yüzde 61,1 ile Güneydoğu Anadolu-Orta bölgeleri iken en yüksek olduğu bölge yüzde 83,2 ile Kuzeydoğu Anadolu -Batı bölgesi. OECD ülkeleri ortalamasında, üniversitelerin lisans programlarından mezun olan öğrencilerin yüzde 37’si özel üniversitelerinden mezunu.
Türkiye’de ise 2013-2022 yılları ortasında yüzde 6’dan yüzde 13’e yükselmiş.
EĞİTİM HARCAMALARI
Türkiye, tüm eğitim kademelerinde öğrenci başına en düşük harcama yapan OECD ülkelerinden biri. Türkiye’de ilköğretimden yükseköğretime kadar öğrenci başına yapılan yıllık harcama ortalama 5 bin 425 dolar, OECD ülkeleri ortalamasında ise 14 bin 209 dolar.
Türkiye’de GSYH’nin yüzde 4,2’si eğitim kurumlarına harcanırken, OECD ülkeleri ortalamasında bu oran yüzde 4,9. Türkiye, ilkokul kademesinde kamu harcamalarının hissesinin en düşük, özel harcamaların hissesinin en yüksek olduğu OECD ülkesi.
Türkiye’de ilkokul kademesinde özel harcamaların hissesi yüzde 23 iken OECD ortalamasında yüzde 6. Türkiye’de ilkokul kademesinde hane halkının yaptığı eğitim harcamalarının hissesi OECD ülkeleri ortalamasının yaklaşık dört katıdır (Türkiye: yüzde 19, OECD: yüzde 5).
ÖĞRETMENLER ve OKULLAR
OECD ortalamasında öğretmen başına ilkokulda 14, ortaokulda ve lisede 13 öğrenci düşmekte. Türkiye’de ise bu sayılar ilkokulda 18, ortaokulda 14 ve lisede 13. Türkiye’de devlet okullarında ortalama sınıf mevcudu 24, özel okullarda 18. OECD ortalamasında ise devlet okullarında ortalama sınıf mevcudu 21, özel okullarda 20.
OECD ortalamasında mesleğin en üst kıdemindeki bir öğretmen mesleğe yeni başlayan bir öğretmene kıyasla kademelere nazaran yüzde 61-65 oranında daha yüksek maaş almakta. Türkiye’de bu oran ortalama yüzde 9. OECD ortalamasında lise öğretmenlerinin maaşı okul öncesi öğretmenlerine nazaran yüzde 12-17 daha fazla iken Türkiye’de öğretmen maaşları çalışılan kademeye nazaran değerli ölçüde farklılaşmamakta.