Josef Mengele, dünya onu ararken onlarca yıl Güney Amerika’da saklandı. Auschwitz tabibi burada Macarlar, Avusturyalılar ve Almanların dünyadan onu saklamasına yardım ettiği küçük bir Orta Avrupa dünyası kurdu. Brezilyalı gazeteci Betina Anton, bu dünyanın içinde yaşayan eski anaokulu öğretmeninin savaş hatalısını sakladığını öğrendi. Sonra araştırmaya başladı. Betina Anton Mengele’den çok onu saklayan bu insanların ruh hallerini anlamak istiyordu: Avusturyalı bir anaokulu öğretmeni ya da Macar bir çiftçi neden bir savaş hatalısı için varlığını ve özgürlüğünü riske atsın? Tüm bu soruların cevaplarının araştırıldığı kitabı “A Tropic Refuge – Josef Mengele in Brazil”i yazdı. Tüm hareket noktası yaşlı Lisoletto teyzeydi… Pekala kimdi bu teyze gazeteci Betina Anton onunla nasıl karşılaştı? Çevrimiçi bir yayın olan Macar Valasz Online” kitap ile ilgili bir makale yayınladı.
Brezilya’ da bir ana okulunda öğretmenlik yapıyordu Liselotte teyze. Sıradan biriydi. Fakat bir değerli ismi saklıyordu; Josef Mengele. Onun son saatlerinde de yanında olmuştu. Tıpkı onu sakladığı üzere. Cesedinin yanında durdu. Kollarının gövdesine bastırıldığından emin oldu, zira Mengele mezara bir asker olarak gitmek istiyordu.
ALTI YIL MEZARI BULUNAMAMIŞTI
Lisoletto teyze onu uzun yıllar Brezilya kıyısındaki konutunda konuk etmişti. Mengele onun yanında dinlenmişti. 1949’ dan öldüğü vakit, 1979 yılına kadar ki yaşamının bu bölümünde ana okulu öğretmeni, hayatındaki değerli insanlardan biriydi. Yaşarken bulunamayan Megele’nin mezarının da öyküsü uzun sürdü. 1985 yılında yani vefatından 6 yıl sonra mezar bulundu. Bunda Lisoletto teyzenin büyük rolü vardı. Zira takma bir isim ile akrabasıymış üzere gömülmesini sağladı. Nazi tabibi bu yüzden ne Mossad, ne FBİ, ne de, Brezilya polisi bulabildi.
O GÜNLERİN YAŞAYANLAR İLE KONUŞMAK; SUÇA ORTAK OLMA SUÇLULUĞU
Betina Anton kitabında Mengele’nin hayatındaki pek çok figürle konuşmuş. Valasz Online’ da kitap ile ilgili çıkan makalede; “İlk başta kimin onlarla çalıştığını, yaşadığını, yemek yediğini bilmiyorlardı ve vakitle Mengele’nin kimliğini ortaya çıkarmak onu saklamaktan daha tehlikeli olacaktı. Ne de olsa kabahat ortakları da cürüm işlemişti” diye izlenim aktarılıyor.
GAZETECİNİN GERÇEĞİ ÖĞRENDİĞİ ANLAR
Betina Anton, çok sevdiği eski anaokulu öğretmeni Liselotte Teyze isimli bayanın Mengele’yi yıllardır Brezilya’da sakladığını fark ettiğinde büyük bir şaşkınlık yaşadı. Gazeteci, başı karışık bir formda davranan Teyze’ye yaklaştı ve ona ahenk sağlamaya çalıştı. Liselotte Bossert’in bunu dehşetten mı yoksa bir tehdit olarak mı söylediği bile tam olarak aşikâr değildi: Museviler kesinlikle intikam alacaktı, yani bildiklerini açıklarsa yalnızca onu değil, çocuklarını da öldüreceklerdi . Birebir anda hem korkmuş hem de tehdit edilmiş olması da mümkündür, tahminen de bu iki his içinde savaşıyordu. Betina Anton anaokulu öğretmeninin rahatsız edici kelamlarından korkmamış, tersine heyecanlanmıştı. Bir şey saklı ve tehlikeliyse, fakat güzel bir mevzu olabilirdi. Araştırmaya başladı. Birinci keşfettiği şey, anaokulu öğretmeninin kıssasını şimdi kimsenin açıklamamış olduğuydu.
MENGELE’NİN ÖLDÜĞÜ AN VE YAŞANANLAR
Betina Anton’ nu kitabında Mengele’ nin boğularak öldüğü ve kıyıda yattığı o an tarihin unutulmaz öykülerinden birine bahis oluyordu. kıyıda bulunanlar ile o anı konuşmuştu. Bugün hepsi şaşkınlık içindeydi. Kimin cesedi ile birlikte olduklarını düşününce bugün bile ürperiyorlardı. Ve Mengele ‘ nin mezarı bulunduktan sonra o anları yaşayanlar hayatları boyunca bir suçluluk duygusu içinde olmuşlar. Canlıyı saklamak, ölüyü saklamaktan daha güç. Gerçekten o gün cesedin başında bir de polis bulunuyordu. Kimliğe baktı . Elindeki Liselotte Teyze’nin hazırladığı uydurma kimlikti. Polis bunu anlamadı. Hatta kıyıda yatan bu adamın yüzü ile evraktaki fotoraf ortasında en az 30 yaş fark olmasına karşın.
GARİP BİR DURUM; BAŞINA ÖDÜL KONULAN LAKİN MEYYİT OLDUĞU BİLİNMEYEN
Kitap birebir vakitte Mengele’yi yakalamak için onlarca yıl boyunca nasıl başarısız bir halde uğraşıldığını ve başarısızlığın nasıl yorduğunu da anlatıyor. CIA ile Pentagon Mengele’yi yakalamak için ortak bir operasyon başlatmıştı. Milletlerarası örgütler hekimin kellesi için 3,4 milyon dolar kan bedeli belirlemişti. Lakin bunlar olurken esasen Mengele ölmüştü. Hem de altı yıl evvel. Ve bu bilinmiyordu. Kitap şu garip perspektifi sunuyor: Aslında çember Mengele’nin değil, gazetecinin anaokulu öğretmeni Liselotte Teyze’nin ve elbette Nazi hekimin başka yardımcılarının etrafında dönüyor.
ALBÜMÜNDE MENGELE DE VAR
Betina Anton kitabında, Mengele’nin öldüğünü ilan eden polis memurunun fotoğrafı da yer alıyor. Mengele, Liselotte Teyze’nin aile fotoğraflarında gülümsüyor. Hatta 1960’larda Brezilya’da yaşadıktan sonra, bir vakitler Budapeşte’deki Macar Musevilerinin imhasını organize eden Eichmann üzere Mossad’ın kendisini kaçırmaması için bölgeyi gözetleyebilmek emeliyle çiftliğinde inşa ettiği kuleyi bile, görüyoruz. Bu kitap, savaştan sonra Nazi partisinin 16 milyon üyesinden birebir anda hesap sormanın imkansız olduğunu anlamamıza yardımcı oluyor.